Denkleştirme Davası, miras hukukunda mirasçılar arasındaki dengesiz paylaşımların gidilmesini sağlayan bir dava türüdür.

Denkleştirme mirasın paylaştırılmasına ilişkin bir kurum olması nedeniyle kanunda tenkis davasının düzenlendiği gibi bir denkleştirme davası düzenlenmemiştir.

Dava şartlarının hukuki durumun değerlendirilmesi için ve mirasta denkleştirme davası açmak için ofisimizin miras avukatı departmanından avukatlık hizmeti alabilirsiniz.

Denkleştirme yükümlülüğünün varlığı, ne miktarda olduğu uyuşmazlığı söz konusu ise yahut denkleştirme yükümlüsü denkleştirmeden kaçınıyor ise denkleştirme alacaklısı açacağı dava ile bu haklarının yerine getirilmesini sağlayabilir.

Yasada herhangi bir süre bulunmamakla birlikte ister yalnızca tespite ilişkin olsun iste denkleştirmenin ifasına yönelik olsun denkleştirme davalarının mirasın paylaşılması aşamasının sonuna kadar açılması gerekir.

Mirasta Denkleştirme Davası hakkında bilgi sahibi olmak için bir temele sahip olunması gerektiğinden öncelikle Miras Hukuku başlıklı yazımızın okunmasını tavsiye ederiz.

Mirasta Denkleştirme Nedir?

Miras hukukunda, Miras bırakanın kanuni mirasçılarından bazılarına diğerleri aleyhine sağlığında yaptığı karşılıksız bazı kazandırmaların terekeye geri verilmesine mirasta denkleştirme denir.

Bu durumda söz konusu kazandırmalar terekenin paylaştırılmasında hesaba katılacaktır. Mirasta denkleştirmenin amacı kanuni mirasçılardan bazılarının vaktiyle miras bırakandan elde ettiği özel çıkarla bozulan eşitliği yeniden meydana getirmektir.

Mirasta Denkleştirme Davasının Kanuni Dayanağı

Miras hukukunda denkleştirme, Türk Medeni Kanununun 669-675 maddeleri arasında Mirasta Denkleştirme başlığı altında düzenlenmiştir.

Mirasta Denkleştirme Davasının Tarafları

  • Denkleştirme Borçlusu : Miras bırakanın ölümü anında kanuni mirasçı sıfatına sahip olan ve kural olarak lehine denkleştirmeye tabi kazandırma yapılmış olan kişidir.
  • Denkleştirme Alacaklısı : Miras bırakanın ölümü anında onun kanuni mirasçısı sıfatına sahip olanlar denkleştirme alacaklısı olabilecektir. Atanmış mirasçılar ve miras bırakanın ölümü anında çıkarılma, yoksunluk, red veya feragat sebebiyle mirasçı sıfatını kaybedenler denkleştirme alacaklısı olamayacaklardır. Miras bırakan kanuni mirasçılarından bazılarını denkleştirme alacaklısı olacağını bildirip diğerlerinin denkleştirme alacağını önleyebilecektir. Ancak bu durum diğer mirasçıların saklı paylarını alma hakkına engel olmayacaktır.

Denkleştirmeye Tabi Kazandırmalar

Kural olarak denkleştirmeye tabi kazandırma, miras bırakanın kazandırmanın denkleştirmeye tabi olduğuna yönelik irade beyanı ile ortaya çıkar.

Ancak kazandırma ivazlı ise ne kanunen ne de iradi olarak bu kazandırma denkleştirmeye tabi olacaktır. Aynı şekilde ölüme bağlı tasarruflar da denkleştirmeye tabi tutulamayacaktır.

Miras bırakanın altsoyuna yaptığı bazı kazandırmalar miras bırakan tarafından açıkça miras paylarına mahsuben yapıldığı belirtilmese dahi aksini beyan etmediği sürece denkleştirmeye tabi olacaktır.

Bu durum kanuni denkleştirme yükümü olarak uygulamada karşımıza çıkacaktır.

Türk medeni kanunumuzda bu kazandırmalar çeyiz veya kuruluş sermayesi vermek, ya da bir malvarlı7ğını devretmek veya borçtan kurtarmak ve benzerleri gibi karşılık almaksızın alt soyuna yapmış olduğu kazandırmalar olarak belirtilmiştir.

Denkleştirmeden Kanunen Muaf Tutulan Kazandırmalar

Türk medeni kanunun 674 hükmünde Miras bırakanın çocuklarına yaptığı eğitim ve öğrenim masrafları denkleştirmeden muaf olacağını ancak alışılmış ölçüleri aşan miktarda yapılan masraflar denkleştirmeye tabi tutulacağı belirtilmiştir.

Yine medeni kanunumuzun 675. Maddesinde Olağan hediyeler ile evlenme sırasında yapılan geleneğe uygun giderlerin de denkleştirmeden muaf tutulacağı hükme alınmıştır.

Denkleştirme ile Tenkisin Farkları

Denkleştirmeye konu kazandırma tümüyle terekeye iade edilirken tenkise tabi kazandırma tasarruf oranını aştığı kadarıyla indirilir.

Denkleştirmeye tabi kazandırmalar miras bırakanın yalnızca sağlığında yapmış olduğu kazandırmalar iken  tenkise tabi kazandırmalar kural olarak ölüme bağlı kazandırmalar olup istisnaen bazı hallerde sağlararası kazandırmalar tenkis edilir.

Mirasta denkleştirme terekenin paylaştırma aşamasında söz konusu yapılabilen miras hukuku kurumudur.

Tenkis ise her saklı paylı mirasçının paylaştırmadan önce yahut sonra hak düşürücü süreler içerisinde ileri sürebileceği bir haktır.

Denkleştirme Davasında İspat Yükümlülüğü

Altsoya yapılan sağlar arası kazandırmanın denkleştirmeye tabi olmadığını davalı (altsoy) ispatlamalıdır. Altsoy dışındaki yasal mirasçılara yapılan kazandırma, karine olarak denkleştirmeye tabi olmadığından denkleştirmeye tabi olduğu iddiasını davacı ispatlamakla yükümlüdür.

Miras bırakanın iradesinin denkleştirmeye tabi olup olmadığının ispatı şekle tabi olmadığından her türlü delille ispatlanabilir.

Denkleştirme Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme

Türk medeni kanunu 576. hükmü gereğince Denkleştirme davası için yetkili mahkeme, Mirasbırakanın son yerleşim yeri mahkemesidir. Bu yetki kesin yetki kuralı olup mahkeme tarafından re’sen dikkate alınır.

Görevli mahkeme ise Asliye Hukuk Mahkemesidir.

Denkleştirme Davası İle İlgili  Yargıtay Kararları

  • Yargıtay 14. Hukuk dairesi 2016/9034 esas, 2019/3584 karar sayılı kararında ‘’İade edilecek mal varlığı yönünden seçim hakkı davalınındır; ister aynen iade eder, isterse bedelini öder. Miras payının aşan kısmının davalıda kalması miras bırakanın iradesinden anlaşılıyorsa, aşan kısım için iade istenemez. Denkleştirme, denkleştirme anındaki değere göre yapılır. Denkleştirmede sebepsiz zenginleşme hükümleri uygulanır. Islah olmadıkça ya da terditli dava açılmamışsa kendiliğinden tenkis davasına dönüşmez.’’ demiştir.
  • Yargıtay 14. Hukuk dairesi 2016/612 esas, 2016/5950 karar sayılı kararında ‘’Murisin çocukları için yaptığı eğitim ve öğretim giderleri mirasta denkleştirmeye tabi değildir. TMK’nın 674. maddesi gereğince “Çocukların eğitim ve öğrenimi için yapılan giderler sebebiyle geri verme yükümlülüğü, murisin aksini arzu ettiği ispat edilmedikçe, ancak alışılmış ölçüleri aşan kısım için mevcuttur.” Madde metni aynı Kanun’un 669/2 maddesiyle birlikte değerlendirildiğinde murisin torunları için yaptığı eğitim ve öğrenim harcamalarının denkleştirmeye tabi olduğu açıktır. Bu nedenle, murisin davalı …’in üniversite öğrenimine yaptığı katkısı denkleştirmeye tabidir. Dolayısıyla, murisin katkı miktarı bulunarak terekeye iadesi gerekir.’’ demiştir.
  • Yargıtay 14. Hukuk dairesi 2016/9034 esas, 2019/3584 karar sayılı kararında  ‘’Mirasta denkleştirme davalarında, sadece yasal mirasçı aleyhine denkleştirme talebinde bulunulabilir, yasal mirasçı olmayanlara yapılan kazandırma denkleştirmeye tabi değildir. Miras bırakandan sağlar arası kazandırma olmalıdır. Ölüme bağlı tasarrufla yapılan kazandırma denkleştirmeye tabi değildir. Kazandırma karşılıksız olmalıdır. Kazandırma, miras payına mahsuben (iadeye tabi olarak) yapılmalıdır. Bağış amaçlı yapılan kazandırmalar denkleştirmeye (iadeye) tabi değildir, bu nedenle miras bırakanın bağış amacının olup-olmadığı ayrıntısıyla araştırılmalıdır. İade, terekeye yapılır, davacı mirasçının miras payı oranında iade yapılmaz. Altsoya yapılan kazandırma aksi miras bırakan tarafından açıkça belirtilmemişse karine olarak denkleştirmeye (iadeye) tabidir. Altsoya yapılan sağlar arası kazandırmanın denkleştirmeye tabi olmadığını davalı (altsoy) ispatlamalıdır. Altsoy dışındaki yasal mirasçılara yapılan kazandırma, karine olarak denkleştirmeye (iadeye) tabi değildir. Altsoy dışındaki yasal mirasçıya yapılan kazandırmanın Denkleştirmeye (iadeye) tabi olduğunu davacı ispatlamalıdır. Miras bırakanın iradesinin denkleştirmeye (iadeye) tabi olup olmadığının ispatı şekle tabi değildir, her türlü delille ispatlanabilir. İade edilecek mal varlığı yönünden seçim hakkı davalınındır; ister aynen iade eder, isterse bedelini öder. Miras payının aşan kısmının davalıda kalması miras bırakanın iradesinden anlaşılıyorsa, aşan kısım için iade istenemez. Denkleştirme, denkleştirme anındaki değere göre yapılır. Denkleştirmede sebepsiz zenginleşme hükümleri uygulanır. Islah olmadıkça ya da terditli dava açılmamışsa kendiliğinden tenkis davasına dönüşmez.’’ demiştir.
  • Yargıtay 14. Hukuk dairesi 2016/15900 esas, 2019/5589 karar sayılı kararında  ‘’Somut olayda, davacı mirasta denkleştirme talebinde bulunmuş olup, Türk Medeni Kanununun 669. maddesi uyarınca mirasta denkleştirme istemi mirasın paylaşılması tamamalanana kadar gerçekleştirlebilir. Başka bir anlatımla mirasta denkleştirme, mirasın paylaşılmadığı süre boyunca zamanaşımına uğramaz. Mirasın paylaşıldığı ve murisin öldüğü tarihten dava açma tarihine kadar yasal zamanaşımı süresi tamamlanmadığından mahkemece esas hakkında bir hüküm kurulması gerekirken, davanın Türk Medeni Kanununun 565. maddesine göre tenkis isteği olarak değerlendirilip, bu itibarla hak düşürücü süre nedeniyle davanın reddine karar verilmesi doğru görülmemiş ve hükmün açıklanan nedenlerle bozulması gerekmiştir. ‘’ demiştir.
  • Yargıtay 14. Hukuk dairesi 2016/7583 esas, 2019/2199 karar sayılı kararında  ‘’Somut olayda, mirasta denkleştirme talep edilmiştir. Birleştirilmesine karar verilen … 13. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 2014/415 Esas sayılı dosyada ise davalıya ait 1 numaralı bağımsız bölümün davacıların miras hisseleri oranında tapu iptali ve tescil talep edilmiştir. UYAP üzerinden yapılan araştırmada … 13. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 2014/415 Esas sayılı dosyada karar verildiği, temyizen Yargıtay 1. Hukuk Dairesinin 2016/17625 sırasına kayıtlı olduğu anlaşılmaktadır. Davaların tarafları aynı olsa da, davaların konuları ve hukuki sebepleri farklı olup mirasta denkleştirme davasının tapu iptali ve tescil davasıyla birleştirilmesi doğru değildir. Mahkemece, işin esasına girilip tarafların delilleri toplanıldıktan sonra bir karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiş, bu sebeple hükmün bozulması gerekmiştir. ‘’ demiştir.
  • Yargıtay 14. Hukuk dairesi 2016/9034 esas, 2019/3584 karar sayılı kararında  ‘’Davacı vekili, 11.04.2014 tarihinde Demans hastası iken ölen mirasbırakan … ‘in ölmeden önce Türkiye İş Bankasındaki hesabından 30.000TL çekerek davalıya verdiğini, müvekkilinin miras payına denk gelen 8000TL’nin mirasta denkleştirme kuralları gereğince müvekkiline iadesini istemiştir. Davalı vekili, murise müvekkilinin baktığını, murisin evinin elektrik, su, doğalgaz gibi ihtiyaçlarını da müvekkilinin karşıladığını, otomatik ödeme talimatı verdiğini, bu nedenle olsa olsa yapılan işlemin bakım karşılığı verilmiş olarak kabul edileceğini beyan ederek davanın reddini savunmuştur. Somut olayda, mirasbırakana ait hesaptan çekilen paranın davalı …’e verildiği taraflar arasında uyuşmazlık konusu değildir. Davalı, bu paradan mirasbırakanın gerekli giderlerini karşıladığını savunduğundan bu savunmaya münhasır olarak taraf delilleri toplanarak davalı …’in mirasbırakan için yaptığı harcamaların tespiti gerekir. Bu doğrultuda öncelikle davalı … tarafından belgelendirilebilen masraflar belirlenerek, belirlenemeyen masraflar için hayatın olağan akışına göre yapılabilecek giderler bilirkişiye tespit ettirilerek bu miktarın …’e nirasbırakan tarafından yapılan ödemeden mahsubu ile kalan miktar üzerinden davacının miras payı oranında denkleştirmeye karar verilmesi gerekirken yanılgılı değerlendirme ile eksik araştırma neticesinde hüküm kurulması doğru görülmemiş ve hükmün bu nedenlerle bozulması gerekmiştir. ‘’ demiştir.

Denkleştirme Davasında Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süreler

Bozucu yenilik doğuran bir hak olan iptal davasında süreler hak düşürücü sürelerdir.

  • Bir yıllık süre: Davacı kişi kendi hak sahipliğini, ölüme bağlı tasarrufu ve iptal nedenini öğrenmesinden itibaren işlemeye başlar.  Davacı bu hususları miras bırakanın ölümünden önce öğrenmiş olsa bile bu bir yıllık süre miras bırakanın ölümünden sonra işlemeye başlar.
  • On yıllık süre: Davalının iyi niyetli olması halinde vasiyetnamelerde vasiyetnamelerin açıldığı tarihten itibaren , miras sözleşmelerinde ise miras bırakanın ölümü ile 10 yıllık süre işlemeye başlar.
  • Yirmi yıllık süre: Davalının kötü niyetli olması halinde on yıllık süre yirmi yıl olarak esas alınır.

Denkleştirme Davasında Mahkeme Masrafları

Vasiyetnamenin iptali davaları nispi harca tabi dava türlerindendir. Bu nedenlerle dava masrafları iptali istenen dava konusu taşınır ya da taşınmaz malin değerine göre ölçülür. Dava masrafları hakkında hesaplama yapmak için masraf tarifesi sayfamızı incelemenizi tavsiye ederiz.

Denkleştirme Davasında Avukat Vekalet Ücretleri

Yukarıda belirtiği gibi vasiyetnamenin iptali davaları nispi nitelikli davalardandır. Bu nedenler avukat masrafları da iptali istenen dava konusu malın değerine göre belirlenecektir. Avukat masrafları hakkında hesaplama yapmak için avukat ücret tarifesi başlıklı yazımızın incelenmesini tavsiye ederiz.

Denkleştirme davası açmak veya açılmış bir davanın takibi için miras avukatı kadromuzdan avukatlık hizmeti alabilirsiniz.